Mitologija običnog života

U slikarstvu Voja Stanića najznačajnije je, čini mi se, stvaranje mitologije običnog života. To je jedina mitologija koju ne srećemo često i koja, možda, ne postoji nigdje u svijetu. Ona se može predstaviti kroz jednu anegdotu iz druge polovine prošlog vijeka koju je nebrojeno puta ispričao srpski slikar Mića Popović, a odnosi se na Vojovu ličnost i suštinu njegovog likovnog dijela.

Na Vojovoj samostalnoj izložbi Mića Popović je želio da kupi jednu njegovu sliku, i interesovalo ga je odakle on crpi sve te motive. Međutim, Vojo se razljutio i rekao mu: "Zar da ti kupiš moju sliku, jesi li lud? Ako ti se sviđa, dođi u Novi, pa sam naslikaj, sve se vidi s mog prozora!"

To je samo djelimično tačno. Ono što Vojo vidi, ono što vidi jedan umjetnik, tek u umjetničkoj obradi počinje da transcedira.

Taj običan život kako ga on vidi, satkan od svakidašnjih malih stvari, od prizora koji liče na obične, svakodnevne, u njegovoj obradi i u njegovom krivom ogledalu postaju "od sasvim običnih detalja neobični prizori - a od tih neobičnih prizora on komponuje svoje obične slike". Njegove slike zadržavaju onu supstancu običnog rasparčanog prizora ali njegov duh transcedira i prevodi taj jezik običnog u neku čudnu dimenziju nadrealnog, naivnog i u svakom pogledu emotivnog.

U Bresonovim fotografijama ili pak u posleratnom francuskom filmu nailazimo na sekvence koje čine običan život. Iz njih se kasnije nadograđuje dio običnog života kao nečeg banalnog, dovedenog do mitskog. Kada bih razmišljao u tim kategorijama, onda je Vojo Stanić uspio da banalno dovede do mitskog a običan život razloži po situacijama, i zapravo ga izvede kao jedan krajnji ljudski i životni adut.

U istoriji slikarstva postoje ekvivalenti od Magrita do nadrealista koji su uspijevali da nas dovedu u neku metafizičku ravan, ali da nam ubiju radost. Oni su nas, za razliku od Voja, plašili i nekako ostavljali same. Sjetimo se usamljenosti i neke egzistencijalne jeze kojima zrače njihove slike i uporedimo ih sa slikama Voja Stanića. Možemo opet doći do istog zaključka, da egzistencijalna jeza, ljudska otuđenost i usamljenost postoje, ali da su one prevaziđene karnevalskom, festivalskom dimenzijom života koju on otkriva u običnim prizorima. I to njegovo slikarstvo bazirano je na jednom dionizijskom mozgu koji se primjenjuje na običan život. I to je ta mitologija običnog života koja se kroz nadrealne strukture nadograđuje u njegovom slikarstvu.

Slikar akrobata

Vojove slike su univerzalne, jer su po prirodi definisane kao mediteranska kultura. To je laka kultura obasjana svjetlošću sa oker svjetlosmeđom, užareno žutom, sa svim bojama do sivih i plavih ali u dominantnom oker tonu. Taj ton je baza estetskog doživljaja radosti i ushićenja koje ga zapravo, kao neki poseban motor vuče kroz život, a posebno kroz njegovo slikarstvo. Nema tog slikara sa našeg tla čije se slike gledaju sa tolikom radošću i razdraganošću kao što se gledaju slike Voja Stanića. A pritom, to nije puka radost iz holivudskog zapleta. To je radost što je neko uspio da naše sastojke ukomponuje u svoju kompoziciju, da nas uvuče u neku svoju čudnu tajnu situaciju u koju povjerujemo i kojoj se potpuno prepustimo - i kada je razumijemo i kada je ne razumijemo.

I kada slikarstvu dajemo epitete krajnje složene umjetnosti, ono uvijek u sebi ima ono što Vojo ima - taj naivistički dječački pristup koji je kroz vrijeme dobio svog slikara akrobatu koji fantastično islikava sve što zaželi.